เราจะเห็นสิ่งนี้อยู่บ่อยครั้ง มันมักจะเกาะขึ้นตามโลหะต่าง ๆ ทำให้ผุกร่อนพังไปอย่างง่ายดาย ใช่แล้วสิ่งนั้นเรียกว่า สนิม มันพร้อมจะกลืนกินโลหะใกล้ตัวคุณ วันนี้ชวนทุกคนมาทำความเข้าใจกับเจ้าตัวร้ายนี้กันหน่อยว่าสาเหตุเกิดจากอะไรได้บ้าง พร้อมกับวิธีในการป้องกันไม่ให้สนิมมาก่อกวนได้ง่าย ๆ แน่นอนว่ามันอาจไม่ง่ายเท่าไหร่นัก ยิ่งถ้าอะไรที่เรามีแล้วเป็นโลหะถูกปล่อยทิ้งไว้หรือเก็บไม่ถูกวิธีมันมาแน่นอน มันพร้อมกลืนกินให้ผุพังอย่างสาสมใจเลยทีเดียว เอาล่ะมาดูกันว่ามันเกิดจากอะไรได้บ้างจะได้หาทางป้องกันได้ถูก
เรียนรู้เรื่องสนิม คืออะไร ทำไมชอบกินโลหะ
หากใครที่ยังมองภาพไม่ออกว่าสนิมหน้าตาเป็นแบบไหน ลองเดินดูรอบ ๆ บ้าน หรือห้องเก็บของเครื่องใช้ที่เป็นโลหะลองดูมีมันอยู่ในนั้นแน่นอน ไม่เกาะอยู่เยอะก็อยู่น้อย แต่มันมีแน่ ๆ สีของมันจะโดดเด่นออกสีแดงคล้ายน้ำตาลสักหน่อย สีนั้นดูรู้เลยว่าใช่มันแน่นอน สนิมเป็น Iron Oxide ดูผ่าน ๆ เหมือนคลาบอะไรสักอย่างเกาะอยู่บนตัวโลหะนั้น ๆ มันเกาะได้กับทุกโลหะเลย จะเหล็กเอย โลหะทุกชนิดเอย เป็นอาหารอันโอชะของสนิมเลย มีหลายสาเหตุมาก ๆ ที่เป็นต้นตอทำให้เกิดขึ้นได้ คงต้องดูหลายอย่าง เช่น โดนน้ำ โดนความชื้น หรืออะไรอื่น ๆ ที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาได้
ซึ่งที่มันเกิดขึ้นก็เพราะว่าจะมีน้ำและความชื้นที่อยู่ในอากาศมาเจอกัน ทำให้เกิดการไหลประจุไฟฟ้าแล้วมีการเกิดออกซิเดชั่น ก็จะมีเป็น Hydrous Iron (III) Oxides ( Fe2O3nH20) and Iron (III) Oxide-Hydroxide (FeO (OH), Fe (OH)3) และอื่น ๆ พอมันมีแบบนี้เกิดขึ้นตรงจุดไหนก็ตามของโลหะ มันจะเริ่มค่อย ๆ ขยายไปเรื่อย ๆ จนทั่วตัวเหล็กหรือโลหะนั้น ๆ จนเสียหายหมด แม้ว่าจะเรียกสนิม แต่มันก็ยังแยกประเภทอีกเหมือนกัน มาดูกันหน่อยว่าแยกออกเป็นแบบไหนได้บ้าง
4 ประเภทของสนิมที่ควรรู้มีอะไรบ้าง
ในความปกติทั่วไปคนเราคงไม่มีใครสนใจอยากจะแยกประเภทของสนิมเป็นแน่ แต่สำหรับคนที่จะต้องอยู่กับโลหะหรือทำงาน ทำธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับโลหะหรือเหล็กนั้นควรอย่างยิ่งที่จะต้องเรียนรู้เอาไว้ว่ามันเกิดอย่างไร มาจากไหนจะได้เก็บถูกวิธี เลี่ยงไม่ให้มันเกิด ป้องกันเอาไว้ได้ทันก่อนที่จะมีอะไรเสียหาย ซึ่งสนิมก็จะแยกเป็น 4 ประเภทย่อย ๆ ดังนี้
- ประเภทสนิมแดง (Hydrated oxide Fe2O3 • H2O ) ในส่วนของประเภทแรกนี้จะมาจากปริมาณของออกซิเจนต่อน้ำที่สูง เราจะเจอได้บ่อยสุดแล้วสำหรับสนิมแดง ก็ตามชื่อเลยสีก็จะออกเป็นแดง ๆ หากในพื้นที่นั้นโลหะอยู่ในสภาพที่น้ำสูงความชื้นในอากาศก็สูง ไม่เหลือโดนมันกินแน่ ๆ แล้วยังรวมกับการปนเปื้อนมาจากเกลือก็เกิดได้เหมือนกัน ฉะนั้นแล้วหากอยากจะเลี่ยงตัวนี้ควรเก็บของให้อยู่ในสภาพที่ดี เพราะหากอยู่ในที่กัดกร่อนได้ง่ายยังไงก็แทบไม่รอดเลย
- ประเภทสนิมเหลือง (Iron oxide-hydroxide FeO(OH) H2O) มาต่อกันที่ประเภทที่ 2 สีเหลืองกัน มาจากความชื้นที่มีปริมาณสูง สีก็ตามชื่อเลยจะเป็นสนิมเหลืองนั่นเอง จะเห็นประเภทนี้ตามชิ้นส่วนต่าง ๆ ที่นำมาใช้เป็นข้อต่อ เวลาเจอกับการไหลของน้ำ เจอหยดน้ำบ่อย ๆ เข้า ก็ทำให้เกิดได้ และน้ำเองก็กลายเป็นสนิมไปด้วย เหล็กหรือโลหะชนิดไหนที่อยู่ใกล้กับแหล่งน้ำ ใกล้น้ำ เกิดแน่นอน
- ประเภทสนิมน้ำตาล ( Oxide Fe2O3 ) มาต่อกันที่แบบน้ำตาลกันบ้างจะเกิดมาจากการที่มีออกซิเจนสูงต่อความชื้นที่ต่ำ เห็นหรือยังว่าไม่ใช่แค่ความชื้นที่สูงเท่านั้นที่ทำให้เกิดสนิมได้ แต่ความชื้นต่ำก็เป็นสาเหตุได้เหมือนกัน เราจะเจอกับสนิมประเภทนี้ตามพื้นผิวเหล็กหรือโลหะ มันจะกระจาย ๆ ไปทั่วเลย อาจจะมาจากการปนเปื้อนต่าง ๆ ของการผลิตตามกระบวนการ
- ประเภทสนิมดำ Iron (II)oxide – Fe3O4 ต่อไปแล้วประเภทของสนิมดำกันหน่อย เป็นแบบสุดท้ายของการแยกย่อย ตัวนี้มาจากออกซิเจนกับความชื้นที่ต่ำเช่นกัน ซึ่งสีมันจะออกเป็นดำ ๆ คราบดำชัดเจน แต่ว่าจะไม่กินเข้าไปถึงด้านในของโลหะ ตัวที่ทำให้เกิดนั้นมักจะมาจากการเก็บโลหะที่ผิดวิธีนั่นเอง
พอเราได้เรียนรู้ประเภทของสนิมที่เกิดกับเหล็กโลหะแล้ว ก็จะทำให้เรามองมันแบบใหม่และสนุกมากขึ้น มองปุ๊บเราจะเริ่มแยกออกและรู้ได้ว่าเป็นประเภทไหนและสาเหตุมาจากอะไร มันจะไม่ใช่สนิมแบบทั่วไปอีกแล้ว ส่วนใหญ่เราจะมองทุกประเภทเหมือนกันหมด ต่อไปมาดูสาเหตุหลัก ๆ กันบ้างมาจากอะไรได้บ้าง
สาเหตุที่ทำให้สนิมเกาะกินเหล็กโลหะคืออะไร
มีหลายอย่างมากที่จะทำให้เกิดสนิมเกินข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ ของคุณที่เป็นเหล็กโลหะได้ง่าย ๆ อย่างที่ง่ายสุดเลยคือการจัดเก็บแบบไม่ถูกหลักไม่ถูกวิธีก็เกิดได้เหมือนกัน แต่มันก็ยังมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย เพราะสนิมเองก็มีหลายประเภทตามที่กล่าวไปข้างต้น มาดูกันว่าสาเหตุมีอะไรบ้างดังนี้
- เก็บไว้แบบผิดวิธีสนิมตัวดีกินง่ายดายมาก ๆ ไม่ว่าจะเป็นเครื่องใช้ เครื่องจักร ข้าวของอะไรก็ตาม หากทำมาจากเหล็ก ทำมาจากโลหะแล้วเก็บไว้ในบริเวณที่น้ำเยอะ มีความชื้นสูง จะน้ำทะเล น้ำจืด น้ำกับเกลือผสมกัน น้ำกร่อน ก็ล้วนทำให้เกิดเป็นสนิมมาเกาะได้เหมือนกัน แต่ว่าหากเก็บในที่เลี่ยงไม่ได้เลยที่มีความชื้นสูงแต่ทำความสะอาดได้ถูกต้อง ก็ทำให้น้องหนิมไม่มาเยือนได้เหมือนกัน ฉะนั้นก็อย่าลืมทำความสะอาดด้วย
- ในการผลิตบางอย่างมีกระบวนการที่ก่อให้เกิดเป็นสนิมได้ง่าย ด้วยอะไรหลาย ๆ อย่าง อาจจะทั้งเรื่องอุณหภูมิ การกัดกร่อน ความชื้น และอื่น ๆ ที่มาจากกระบวนการผลิตสิ่งต่าง ๆ ที่เป็นเหล็ก โลหะ สนิมก็จะมาทักทายแน่นอน โดยเฉพาะเหล็กอะไรที่มันไม่ค่อยแข็งแรง ไม่ค่อยทนเท่าไหร่ยังไงก็ไม่รอด
- ยอมจำนนเลยเมื่อมันมาแล้วเกินจะเยียวยา ถูกต้องแล้วไม่รู้จะทำยังไงหากปล่อยให้สนิมมาเกาะกินจนทุกอย่างมันพังลง มันแก้ไม่ได้ คุณจะเก็บเอาเหล็กที่ผุไปแล้วมาประกอบ มาขัดให้มันใหม่ มันก็ยากมาก เพราะว่าโลหะแบบนี้เมื่อได้พังไปแล้วมันก็เอาคืนมาไม่ได้เลย สนิมมาง่าย ป้องกันไม่ให้มันเกิดยังดีกว่าการคอยแก้ตอนมันเกิดแล้ว บางอย่างก็ต้องจำใจทิ้งไปหาใหม่เลย ฉะนั้นอะไรที่ต้นทุนสูง แพง ควรหาอะไรมาเคลือบไว้กันสนิมไม่ให้เกิดจะดีกว่า
ไม่ว่าจะเป็นสนิมแบบไหนทั่วไปแบบหลุมหรือตามรอยแยกของโลหะก็ตาม มันป้องกันได้ หากทำได้ทันก่อนที่มันจะเกิดแล้วลุกลาม มาพูดถึงสูตรกันเล็กน้อย ไหน ๆ ก็มีสูตรปรากฏขึ้นมาในบทความแล้ว Fe + H2O + O2 = Fe2O3H2O มันคือ เหล็ก + น้ำ + ออกซิเจน = สนิม นั่นเอง ตามสูตรแบบง่าย ๆ เลย ต่อไปเราจะกล่าวถึงวิธีในการป้องกันไม่ให้เกิด เผื่อท่านใดกำลังหาทางอยู่จะได้นำไปจัดการได้อย่างถูกหลัก
วิธีป้องกันไม่ให้เกิดสนิมมาเกาะกินเหล็กโลหะทำอย่างไร
สำหรับการป้องกันนั้นมันก็มี มีแน่นอนหากทำได้ทันกาลก่อนที่สนิมจะเกิด มันหลายอย่างเลยแต่จะต้องเลือกทำให้เหมาะกับข้าวของเหล่านั้นด้วย บ้างก็ของเล็ก ๆ อาจจะง่ายที่จะทำความสะอาดและเก็บ แต่ถ้าเป็นของใช้ เครื่องจักรใหญ่ ๆ มันก็จะยากกว่าเดิมเวลาจะป้องกันไม่ให้เกิด มาดูกันเลยวิธีแรกที่จะเลี่ยงไม่ให้มีสนิมมาเกาะคือการเก็บให้ดี เก็บให้ถูกหลัก ก่อนจะเก็บหลักการใช้งานควรทำความสะอาดก่อน ล้าง ถู เช็ด ให้สะอาดเลย แล้วค่อยหาที่วางเก็บแบบที่แห้ง ๆ ไม่มีความชื้นสูงเกินไป ไม่มีน้ำใกล้ ๆ หรือถ้าหากห่อไว้ได้ก็ควรหากระดาษมาห่อเลยยิ่งดี แล้วพันด้วยพลาสติกอีกรอบ ทำแบบนี้จะทำให้โลหะไม่ดูดความชื้นเข้ามานั่นเอง
มีสารที่สามารถเคลือบกันสนิมได้ เป็นการลงทุนสักหน่อยแต่ก็ควรจะทำเพื่อปกป้องทรัพย์สินของใช้ของเราให้ไกลจากวายร้ายอย่างสนิม อาจจะใช้เป็นสีรองพื้นผิวเหล็ก แต่ว่ามันจะไม่ค่อยสวยเท่าไหร่เท่านั้นเอง หรือหาน้ำยาเคลือบกันสนิมโดยเฉพาะเลยก็มีเหมือนกัน เลือกตามที่งบคุณมีได้เลย ส่วนจะใช้มากน้อยแค่ไหนอยู่ที่ขนาดของชิ้นงานหรือโลหะที่คุณต้องการจะเคลือบ หรือจะใช้วิธีการชุบก็ได้เหมือนกัน แต่แบบนี้จะทำให้หลุดไวหน่อยอาจจะต้องเคลือบบ่อย ๆ เลย หากไม่ทำเองก็ควรหาบริการชุบที่น่าเชื่อถือ จากช่างมืออาชีพจะมั่นใจได้มากขึ้น แบบนี้จะทำให้โลหะและเหล็กทนทานมากกว่าเดิม ลองพิจารณาดูว่าจะใช้วิธีการไหน
อีกหนึ่งวิธีในการป้องกันสนิมที่บางคนอาจจะยังไม่ทราบคือการกระตุ้นไฟฟ้า ปกติก็ไม่ค่อยนิยมกันเท่าไหร่ ส่วนมากจะนิยมใช้ในอุตสาหกรรมใหญ่ ๆ เลย แต่ต้นทุนนั้นแพงมาก ๆ เพราะหากจะทำด้วยวิธีการกระตุ้นด้วยไฟฟ้าควรเป็นผู้ที่มีความชำนาญจริง ๆ เพราะว่าค่อนข้างมีความอันตรายไม่เบาแต่มันก็ได้ผลดี เหล็ก เครื่องจักร ท่อส่งน้ำมัน หรืออะไรที่มันใหญ่ ๆ จะนิยมใช้แบบนี้กัน มันสะดวกกว่า
บทสรุป
สำหรับคนที่มีการใช้เหล็ก โลหะ ในการทำงาน หรือใช้งานสิ่งที่เป็นโลหะบ่อย ๆ จะเลี่ยงเรื่องสนิมแทบไม่ได้เลย มันเกิดขึ้นง่ายมาก ๆ หากมีความชื้นที่พอจะทำให้เกิดปฏิกิริยา แต่มันก็ยังมีการป้องกันได้หากคุณเลือกจะทำ ก่อนที่มันจะเกาะกัดกร่อนให้เสียกาย การป้องกันคือสิ่งที่ควรทำมากที่สุด เพราะสนิมบางประเภทเมื่อมันมาได้กัดแล้วมันพร้อมจะกินเข้าไปให้พังเสียหายเลย ส่วนจะใช้วิธีไหนที่จะลดการเกิดได้ก็เลือกตามสะดวกและเหมาะสมได้เลย เนื่องจากคนที่จะพิจารณาว่าโลหะชิ้นนั้นสิ่งนั้นเหมาะกับวิธีไหนก็อยู่ที่คุณเองที่เป็นผู้ที่เกี่ยวข้อง ก็หวังว่าเรื่องราวของสนิมนี้จะทำให้หลายคนเข้าใจมากขึ้นและเตรียมรับมือป้องกันได้อย่างถูกหลัก ✪ล้อรถเข็นUSA™
